Wpływ żywienia na użytkowość rozpłodową loch i loszek

2022-03-04

              Żywienie wpływa na płodność poprzez liczbę i jakość uwalnianych komórek jajowych podczas owulacji. Generalnie wysoki poziom żywienia zwiększa liczbę uwalnianych komórek jajowych. Wzrost poziomu energii w dawkach pokarmowych przed owulacją jest określany jak podkarmianie (flushing). Może to być osiągnięte poprzez zwiększenie pobrania paszy z ok. 2 do 3-3,5 kg dziennie (loszki) i stosowanie mieszanki LK po odsadzeniu prosiąt lub poprzez wzrost wartości energetycznej dawek (dodatek glukozy).
W praktyce powoduje to zwiększenie liczby uwalnianych komórek jajowych. Taki system żywienia jest szczególnie istotny u loszek żywionych restrykcyjnie w ostatnim okresie odchowu. Loszki, które stymulowano metodą „flushing” mają w okresie rui wyższy poziom insuliny, insulinopodobnego czynnika wzrostu (IGF-1) i hormonu luteinizującego (LH), co wpływa na uwolnienie większej liczby komórek jajowych.

Stosowanie metody flushing pozwala uzyskać liczniejsze mioty o 1-2 prosięta.

       Optymalny czas takiego żywienia wynosi u loszek ok. 11-14 dni przed owulacją lub kryciem.
U loch wieloródek ten system jest stosowany w okresie poprzedzającym krycie.

            Wpływ innych czynników na owulacje jest mniejszy. Na przykład poziom białka w mieszankach dla loszek ma mały wpływ na omawianą cechę. Jedynie silne obniżenie zawartości białka w mieszankach ma negatywny wpływ na liczbę uwalnianych komórek jajowych. Mniejszy wpływ na owulację ma również uzupełnianie dawek lizyną.
Inny ważny wskaźnik w rozrodzie to skuteczność krycia. Wpływ żywienia na ten parametr nie został jednoznacznie określony. Największy wpływ na skuteczność krycia ma ograniczone żywienie podczas odchowu loszek i stosowanie metody flushing.
Śmiertelność zarodków wynosi zazwyczaj ok. 30-40%. Większość ma miejsce do 25 dnia po kryciu.

Wysokie pobranie energii przez loszki w okresie po skutecznym kryciu ma ujemny wpływ na przeżywalność zarodków.

                Mechanizm zamierania zarodków ma charakter hormonalny i związany jest z poziomem estradiolu i progesteronu we krwi. Niska koncentracja tych hormonów zwiększa owulację, ale po kryciu wpływa niekorzystnie na przeżywalność zarodków. Wzrost poziomu żywienia zwiększa tzw. krążenie wątrobowe, co powoduje obniżenie poziomu progesteronu we krwi, a to ma negatywny wpływ na przeżywalność zarodków. W przeżywalności zarodków istotne znaczenie mogą mieć również inne czynniki żywieniowe. Zwiększone poziomy cynku, witaminy B2 i kwasu foliowego mogą mieć korzystny wpływ na omawianą cechę.
Efekt zwiększonej śmiertelności zarodków związanej z wysokim poziomem żywienia w początkowym okresie ciąży nie zawsze jest obserwowany u wieloródek. Należy pamiętać, że w przypadku mieszanek o niskiej wartości energetycznej, zwłaszcza u loch utrzymywanych bezściołowo, oraz w warunkach stresu termicznego, kiedy lochy mają duże straty masy ciała w poprzedniej laktacji poziom żywienia może być zwiększony. Należy uwzględnić system utrzymania loch oraz wartość energetyczna mieszanek. Lochy mogą pobierać 0,5 kg słomy dziennie, co stanowi ok. 2 MJ EM.
Generalnie w pierwszych 2-3 dniach zalecane dawki mieszanki paszowej wynoszą 2,5-3,0 kg, a w późniejszym okresie do 30 dnia ciąży powinny być dostosowane do kondycji loch.

         U wieloródek, które charakteryzują się słabą kondycją (duże straty masy ciała w poprzedniej laktacji) wysoki poziom pobrania paszy w pierwszym miesiącu po pokryciu może być korzystny. Z tego względu u takich loch poziom pobrania paszy uzależniony jest od pogorszenia kondycji w poprzedniej laktacji.

       Dla loch o masie ciała ok. 200 kg w przypadku strat masy ciała na poziomie 10-15 kg dodatkowa ilość paszy powinna wynosić ok. 0,3 kg, a w przypadku większych strat (>20 kg,) dodatek ten powinien wynosić nawet 0,5 kg mieszanki paszowej. W przypadku bardzo złej kondycji sugeruje się nawet wprowadzenie mieszanki laktacyjnej (LK).
Wpływ pobrania paszy w laktacji na późniejszą użytkowość rozpłodową loch jest bardzo duży.
           Konsekwencją niedostatecznego pobrania paszy w okresie karmienia prosiąt jest nadmierny ubytek masy ciała loch, który jest przyczyną wydłużania się okresu od odsadzenia prosiąt do wystąpienia pierwszej rui, zmniejszenia liczebności kolejnego miotu oraz mniejszej wydajności mlecznej i w konsekwencji gorszego przyrostu masy miotu.
          Obecnie utrzymywane rasy świń charakteryzują się mniejszym pobraniem paszy. Związane jest to z wieloma czynnikami. Intensywnie użytkowane rasy, w stosunku do produkcyjności, odznaczają się relatywnie małymi rozmiarami ciała. Są selekcjonowane na mięsność (zmniejszenie poziomu tłuszczu w tuszy), co wpływa na mniejsze pobranie paszy. Ponadto w okresie laktacji lochy są często utrzymywane w środowisku, w którym temperatura otoczenia może być o ok. 8 lub więcej C większa od temperatury komfortu termicznego (ok. 20 C), co wpływa ujemnie na spożycie paszy.
           Wiele czynników wpływa na pobranie paszy u loch w czasie laktacji.

Zbyt małe pobranie paszy występuje najczęściej u loch pierwiastek, latem i u loch, które były zbyt intensywnie żywione w ciąży.

Wszystkie wysiłki związane z warunkami utrzymania i żywieniem powinny iść w kierunku zwiększenia pobrania paszy u loch w czasie laktacji, co prowadzi do minimalizacji strat masy ciała i maksymalizacji produkcji mleka.
Jeżeli pobranie paszy nie może być zwiększone poprzez system utrzymania loch wówczas należy stosować bardzie skoncentrowane dawki pokarmowe, w celu zwiększenia pobrania niezbędnych składników pokarmowych.

             Lochy są bardzo wrażliwe na obecność mikotoksyn w paszach. Szczególnie niebezpieczne są grzyby z rodzaju Fusarium i Aspergillus. Produkują one wiele toksyn grzybowych, m.in. fumonizyny, zearalenon, deoksyniwalenon (DON) i aflatoksyny.
Lochy są szczególnie wrażliwe na zawartość zearalenonu w paszach. Jest to toksyna charakteryzująca się silnym działaniem hormonalnym, szczególnie u świń. Zearalenon i jego metabolity maja zdolność wiązania się z receptorami estrogenów w wielu narządach i tkankach (m.in. w macicy i w gruczole mlekowym).
           Typowymi objawami zatrucia zearalenonem są u loszek i loch symptomy rujowe określane mianem hyperestrogenizmu. U zwierząt obserwuje się obrzęk i zaczerwienienie sromu, jak również wypadanie pochwy, odbytu, martwicę ogona, a także bezmleczności loch. Zearalenon wykazuje również działanie immunosupresyjne.
Problemy w rozrodzie u świń obserwowane są już przy stosunkowo małej zawartości zearalenonu w mieszankach paszowych. Dotyczy to przede wszystkim opóźnionego wystąpienia pierwszej rui, rodzenia się prosiąt martwych, słabych oraz z objawami wrodzonej rozkroczności. Prosięta żywo urodzone słabiej się rozwijają oraz obserwuje się większe upadki. Ma to związek z występowaniem toksyny w mleku loch. Prosięta narażone są na oddziaływanie zearalenonu zarówno poprzez żywienie loch (środowisko macicy, mleko), jak również spożywając pasze stałe. Kliniczne objawy zatrucia zearalenonem u prosiąt są bardzo zbliżone do tych obserwowanych u starszych zwierząt. Mieszanki paszowe zawierające toksyny fuzaryjne (szczególnie DON) wpływają na mniejsze spożycie paszy oraz zwiększają ubytki masy ciała u loch karmiących.